Sneek – R.K. Martinuskerk –
Maarschalkerweerd 1891 –

Magnifiek orgel in een prachtige creatie van Pierre Cuypers. Orgel verkeert in zijn originele toestand. Zelfs de tijdelijke kas van toen, die bij gereedkomen van de toren zou worden vervangen, is door het uitblijven van die voltooïng behouden.

Dispositie:

---

Workum – Werenfriduskerk* –
P.J. Adema & Zn. 1885 –

Zeer gaaf bewaard orgel verdeeld over de kasdelen met centrale speeltafel tegen de achterwand van de toren. Geheel mechanisch en zonder wijzingen. Rijk en vol van klank in een prachtige akoestiek, vakkundig recent gerestaureerd. Het mocht niet baten, de parochie besloot de kerk af te stoten, en zonder enige schaamte jegens de samenleving die voor de restauratie een kanjersubsidie wist los te krijgen voor deze prachtige kerk van Alfred Tepe. Het hele gebouw is inmiddels gestript, het orgel is verhuisd naar Holland. Met een dikke lelijke bureaucratische streep, vol van dedain richting de neogotiek en dit orgel, koos men voor de zakelijkheid. Eeuwig zonde, en zij die dit op hun geweten hebben, verdienen geen respect voor hun luiheid jegens wat mooi is en wat lelijk.
Frieslands gaafste voorbeeld van de neogotiek verloren…

Dispositie:

---

Bolsward – Franciscusbasiliek –
Bouwer onbekend (ca.1800), geplaatst door Verschueren in 1972 –

Een weinig betekenisvol orgeltje in een akoestiek droger dan mijn tong na een avondje doorzakken. De kerk mag dan beschouwd worden als belangrijk, en zelfs de titel ‘Basiliek’ mogen dragen, wat orgels betreft geen enkele titel waardig. Het orgel is duf, klein en smakeloos, puur functioneel.
Achter in de kerk staat in 2 delen nog het oude orgel van Vermeulen, dat ouder pijpwerk bevat. Ook dit orgel is nooit een groot succes geweest, wat orgelbouw betreft is het interbellum niet het meest verheffend in mijn ogen. Het orgel is al zo’n 50 jaar buiten dienst, hoe lang het al niet meer speelt is mij onbekend, schat zeker 30 jaar.

Dispositie koororgel:

Manuaal (C-f3):
Prestant 8′
Holpijp 8′
Gamba 8′
Prestant 4′
Gedekte fluit 4′
Nasard 3′
Octaaf 2′
Mixtuur III-IV
Cornet IV

Pedaal (C-d1):
Subbas 16′
Pedaalkoppel

---

Makkum – Martinuskerk* –
Pels 1929 – Kerk gesloten in 2017 en verkocht. Wikipedia
Orgel is niet meer in de kerk, in opslag bij firma Adema in Hillegom.
Kerk is nu in gebruik bij de Algemene Kerk.

Eenmaal in deze kerk een dienst gespeeld. Het orgel had weinig karakter, het vormde geen eenheid. Het front was opmerkelijk, exact om de ramen heen gedrapeerd, weinig verheffend..

Dispositie:

---

Sint Nicolaasga – Nicolaaskerk –
Ypma 1871 (Akersloot, sinds 1975 in deze kerk) –
Vermeulen 1975 (pedaal) –
Bijzonder fraai meubel in een grote neogotische kerk, ontwerp van de kerk lijkt sterk op de Bonifatiuskerk in Leeuwarden, en is ontworpen door een leerling van P.Cuypers, Jan Doedes van der Weide.
Het orgel zelf kent in deze kerk een moeilijke geschiedenis. De plaatsing is nooit ideaal geweest, er was eigenlijk te weinig ruimte, en de klankuitstraling viel tegen. Bij de laatste restauratie door Bakker en Timmenga is ook de intonatie aangepakt.

Dispositie:

---

Ede – Antonius van Paduakerk –
Pels en Zoon 1966 – gebouwd voor gereformeerde kerk Tzummarum, sinds 2008 in Ede, verplaatst door Flentrop.
In deze kerk speelde ik de avondwake van Peter Bosma, mijn huisgenoot tot 2016.

Dispositie:

---

Haarlem – Kathedraal Sint Bavo –
Adema 1920 voor de Willibrord kerk buiten de Veste, sinds 1971 in de Bavo kathedraal van Haarlem.
website
Op dit orgel mocht ik spelen na afloop van een concert na een excursie naar de firma Adema. Op de setzer en lessenaar stond ‘Thema met Variaties’ van Hendrik Andriessen. Die kon ik wel aardig spelen, dus kon die er zo doorheen jagen. Een beleving!
Kerk en orgel zijn absolute top-klasse en verkeren in prachtige staat. Mocht ook wat kosten, en daarvoor hebben de parochies van het bisdom Haarlem aardig moeten inleveren.

Dispositie: (2021) :

---

Interlaken(CH) – Heilige Geistkirche –
Genf Orgelbau 1990 –
Typisch ‘Duits’ neo-barok orgel. Degelijk, vol van klank, maar ook een beetje ongepolijst, met erg nadrukkelijke voorspraak. (spuck). Zeer gastvrij ontvangen, je kreeg direct de sleutel mee, en het orgel speelde heerlijk. De kerk is neogotisch maar inwendig compleet gemoderniseerd. De akoestiek is geweldig. Bach doet het daar dus goed.

Dispositie:

---

Groningen – Sint Jozefkathedraal –
Groot Orgel – Maarschalkerweerd 1906 (niet bespeeld was in restauratie) –
Koor Orgel – A. W. Hewitt 1864, geplaatst in kathedraal in 1996. –

Het grote orgel in in 2005 gerestaureerd door de firma Adema. Het is een orgel uit de latere periode van Maarschalkerweerd , beïnvloed door het caecilianisme, orgels bouwde die wat bescheiden zijn in klank, vooral kleuren, de koorzang ondersteunen. Het orgel van Groningen heeft geen sterk plenum, het is erg bescheiden.

Bij de restauratie verscheen dit artikel in het bisdomblad. Helaas was bij inwijding van het orgel, het orgel eigenlijk niet af, en werd tegen de wens van de orgelbouwer het toch al in gebruik genomen…

Vooraan de kerk staat een klein Engels koororgeltje. Het heeft alleen wat grondstemmen, slechts enkele over het gehele klavier. Het heeft daarmee redelijk wat mogelijkheden tot kleuren. Helaas is het ergonomisch, met name het pedaal erg onhandig en de mechaniek is wat slordig en luidruchtig. Ook in de klank mist het een evenwichtige samenhang. Eigenlijk is het eerder een huiskamerorgeltje dan een volwaardig koororgel.

Dispositie Groot orgel:

Dispositie Koororgel:

Manuaal:
Open Diapason 8ft
Stop Diap Bass 8ft
Clarabella 8ft
Dulciana 8ft
Principal 4ft
Gamba 8ft
aangehangen pedaal.

---

Wolvega – Franciscuskerk –
Adema 1863 (voorgaande kerk)
Pels 1939
Walcker 1983 (orgel verplaatst naar nieuwe Bonifatiuskerk te Almere)
Atterson 2020 (1896)

De kerk uit 1939 heeft een roerige orgelgeschiedenis. Ooit een bijzonder Adema-orgel rijk, verbouwd door Pels tegen de zin van de Adema’s, later weer voor een appel en een ei verkocht, vervangen door een onhebbelijk orgel van E.F. Walcker & Cie, is uiteindelijk beneden in de kerk een bijzonder Engels orgel geplaatst.
Dit orgel heb ik nog niet bespeeld, maar heb wel eens een dienst verzorgd met het koor op het Walcker orgel. Een orgel waar je inderdaad niet echt warm van werd…

Bij gelegenheid van het in gebruik nemen van het nieuwe orgel is dit document gepubliceerd.

Dispositie van het voormalige Walcker orgel:

---

Achlum – Gertrudiskerk –
Van Dam 1854 –

Bespeeld op Hemelvaartsdag 2012, toen de katholieke parochie in die kerk te gast was.

Dispositie:

---

Oude Bildtzijl – Julianakerk* –
Bakker en Timmenga 1896 –
Orgel concertant bespeeld voor besloten gezelschap in 2022. Mooi gerestaureerd orgeltje in sprookjesachtige setting van kerk en tuin.

Dispositie:

Manuaal (C-f3)
Prestant 8′
Holpijp 8′
Viola di Gamba 8′ (C-H Holpijp)
Octaaf 4′
Octaaf 2′

Pedaal (C-g0):
Aangehangen

Ventiel

---

Westernijkerk – Sint Oswalddus –
Bakker en Timmenga 1880 (opus 1)

Bijzonder krachtig instrument in een klein kerkje, eenzaam in het open landschap. Kerk buiten gebruik, maar integraal bewaard gebleven. Kerk toegankelijk via sleuteladres.

---

Burgum – R.K.Martinuskerk –
Klein éénklaviers orgel, gegevens onbekend.

---

Drachten – Goddelijke Verlosserkerk –
Bernard Pels 1963 opus 572 – (Unitorgel?)

Orgel eenmaal bespeeld tijdens een schoolkerstviering. Het orgel is thans niet meer bespeelbaar en vervangen voor een digitaal/elektronisch orgel. Het orgel was dermate mager uitgevoerd dat het nauwelijks nog boven de volle kerk uitkwam, mede omdat de speeltafel ver van het orgel af stond.
Dit soort kerkgebouwen uit de jaren ’60 mogen dan vernieuwend zijn geweest, wat kwaliteit en duurzaamheid betreft is het een absoluut dieptepunt, zeker wat orgelbouw betreft. De orgels en kerken lekken, alle warmte uit de 19e eeuw is verboden, ook in klank..
Het kerkgebouw zou gesloopt worden, maar lijkt nu een 2e leven tegemoet te gaan, gezien haar monumentale karakter. Hoe we over pakweg 30 jaar denken over deze periode, dat zal de tijd leren, hoe we deze progressieve revolutie zullen beoordelen. Maar ook ‘lelijkheid’ is tijdsgebonden, dus behoud nastreven van dit soort kerkgebouwen is alleen maar goed, al zijn er ook gebouwen die gewoon te slecht gebouwd zijn om te behouden.

Dispositie:

Manuaal I (C-g3):
Roerfluit 8′
Prestant 4′
Mixtuur III-IV 2′

Manuaal II (C-g3):
Gedekt 8′
Roerfluit 4′
Prestant 2′

Pedaal (C-f1):
Subbas 16′

Koppelingen:
P + I
P + II
I + II

---

Drachten – Grote kerk –
Hillebrand 1820-

Website

Zeker 20 jaar terug een huwelijksviering gespeeld samen met de Cantorij o.l.v. Hendrikje van den Berg.
Mooi historisch orgel in één van de weinige oude gebouwen van Drachten.

---

Sloten – Hervormde kerk –
A van Gruisen 1786 –

Website –

Een van de eerste oude orgels die ik bespeelde, zo ergens in 2000. Men liet daar tijdens de openstelling graag liefhebbers op spelen. Dus er heen met de OV jaarkaart.

---

Oosterwolde – R.K.Kerk – ‘De Heer Die Wederkomt’ –
Koppejan
Website –

Klein passend orgeltje in een schuurkerkje. Ooit eens een dienst gespeeld met de Gregoriaanse Schola van Leeuwarden. Geen idee hoe dat geklonken moet hebben in die ‘schuur’. Opnames van de klank te vinden op deze website.

Dispositie:

Manuaal (C-f3):
Holpijp 8′ B/D
Roerfluit 4′ B/D
Prestant 2′ B/D
Quint 1 1/2′ B/D
pedaal (C-d1):
aangehangen

---

Zwolle – Dominicanerklooster –
Adema 1923 –

Prachtig instrument dat wat juiste zorg verdient om haar ware ‘identiteit’ terug te vinden. Het instrument heeft een rijke kas en speeltafel, de plek van de organist in de ruimte is ronduit hemels! Ooit een dienst gespeeld ter gelegenheid van een reisje van de parochie (omgekeerd huisbezoek) aan het kloostercomplex. Zeer rijke dispositie met veel grondstemmen, die ook doen denken aan de Duitse romantische traditie, omdat beide werken met groepjes van 4 acht-voeten zijn uitgevoerd, beide werken eigenlijk identiek zijn in opbouw, maar verschillende van sterkte. Ik weet alleen niet of dat door de latere aanpassing zo is geworden, evenals het opvallend aantal aliquoten en vulstemmen. Een orgel waar je in combinatie met de speelhulpen eigenlijk alles mee kunt.

Dispositie:

Voor mooie opnames van het orgel kijk op YOUTUBE

---

Vlieland – Nicolaaskerk –
Onbekende bouwer eind 18e eeuw. Sinds 1879 op Vlieland, in 1951 uitgebreid en verbouwd door Reil.

Een bescheiden orgel, functioneel, maar moeilijk tot eenheid te ‘smeden’. Speeltafel oogt wat onbestemd.
2 maal op gespeeld, eens tijdens een uitvaart, en eenmaal tijdens een huwelijk. Vlieland hoort bij de parochie waar ik actief ben. (Jacobusparochie) De Nicolaaskerk is de kerk op Vlieland, in gebruik voor de KPN en de katholieke gemeenschap (die heel klein is).

Dispositie:

---

Ameland Nes – Clemenskerk –
Pels (bespeeld) 1929*
Fonteijn & Gaal (2011-2013)*
Vermeulen/Adema 2016

Bijzondere kerk met een roemrucht verleden . Een eigenzinnig ontwerp van Pierre Cuypers, geïnspireerd door Noorse invloeden, waarmee hij blijkbaar Ameland associeerde. Het orgel bespeeld rond 2000 met een koorreisje. Toentertijd stond daar een Pels-orgel. Een onsmakelijk saai instrument… (vergelijkbaar met die van Makkum) Dit instrument is (terecht) vervangen in 2011, en ging in 2013 verloren bij de grote brand.
Nu staat er een orgel van Vermeulen, geplaatst door de firma Adema uit Hillegom. Het is een redelijk modern orgel afkomstig uit Schijndel, en tevens het grootste orgel dat Ameland ooit heeft gekend.

---

Ameland – Hollum – Sint Magnuskerk –
Bakker en Timmega (1894) – Uitbreiding 1978 –

Orgel vrij bespeeld tijdens bezoek aan Ameland. Grote kerk met mooie akoestiek. Orgel komt goed tot haar recht in de ruimte. Het nevenwerk is wat minder mooi geïntoneerd, het staat wat krapjes opzij van het hoofdwerk. Mooie ronde fluiten, en een mooi statig meubel.

Dispositie:

---

Emmen – Pauluskerk –
Verschueren 1963 –

Functioneel orgel in een vrije droge ruimte. Neoromaanse kerk in Italiaanse stijl, romeinse tempel/basiliek.
Heel aardige opnames en info over het orgel.

Dispositie:

Manuaal I:
Prestant 8′
Roerfluit 8′
Octaaf 4′
Mixtuur II-III

Manuaal II:
Holpijp 8′
Salicionaal 8′ (C-H in Holpijp)
Fluit 4′
Prestant 2′
Ruispijp II

Pedaal:
Subbas 16′
Gedekt 8′ (transm. subbas)

Koppels en speelhulpen:
I + II
P + I
P + II
aut. ped

---

Emmeloord – Michaelkerk –
Valckx & van Kouteren 1957 (elektro-pneumatische kegelladen-orgel) –

Ooit met een Leeuwarder kerkkoor bezocht, weinig herinneringen aan.

Dispositie:

---

Hemmen – Hervormde kerk –
De Jongh 1972 –

Tussendoor even mogen bespelen tussen het huwelijk en taart snijden in, op de bruiloft van mijn zusje. Schattig kerkje, warm, eerder katholieke sfeer, dan hervormd.

Website

---

Laren – Sint Jansbasiliek –
Adema 2001 –
Nieuw orgel dat gebruik maakte van bestaande pijpwerk van oudere orgels van Adema. Het front is afkomstig(of gelijkend) op het koororgel van de Willibrord buiten de Veste kerk. Deze kerk is gesloopt, en het koororgel is via een andere kerk uiteindelijk in Laren gekomen. Als orgelcommissie van de Bonifatiuskerk van Leeuwarden zochten we naar een oplossing voor het grote orgel, en gingen we eens kijken naar een nieuw Adema orgel. Een vrij groot instrument, met een setzer, voor die tijd allemaal modern. We bekeken het orgel ook van binnen, wat me een enorme bult op het hoofd opleverde.

Dispositie:

---

Roermond – Kapel in ’t zand –
Verschueren 1969 – Vermeulen 1984 (2e klavier) –
Rijke grote neogotische kapel waar ooit in 2 kasdelen een Fransen-orgel stond. Dit orgel is verloren gegaan, de kassen bleven achter. De rechterkas is leeg, de linkerkas kreeg een nieuw mechanisch orgel van Verschueren/Vermeulen. Niks romantisch meer aan, helaas. De akoestiek maakt veel goed.
In 2001 met de Leeuwarder parochie op bedevaart geweest naar deze kapel, waar een miraculeus Mariabeeldje staat dat tijdens de 2e wereldoorlog onderdak vond in de Bonifatiuskerk van Leeuwarden, daar staat nog altijd een kopie van dit beeldje. Van deze reis maakte amateurfilmer Ton de Rijk een filmpje. Voor mij historische beelden, met allemaal inmiddels overleden bekenden, waaronder mijn eigen grootouders uit Maastricht.

Dispositie:

---

Maastricht Amby – Walburgakerk –
Verschueren (België) – 1985 –

Op dit orgel speelde ik één enkel werkje van Bach, tijdens de uitvaart van mijn Opa uit Maastricht in 2014.

---

Rinsumageest – Alexanderkerk –
Bakker en Timmenga 1892 –
In deze kerk, restant van het klooster Clearcamp, en waar zich een zeldzame crypte bevindt, speelde ik ooit een Concours. Ik speelde werk van Albert de Klerk en Jos v.d. Kooij vormde de jury. Doodeng en nooit weer.
website

---

Oenkerk – Mariakerk –
Website

---

Leens – Petruskerk –
Hinsz 1733 –
Bijzonder fraai meubel en orgel in een prachtige Romaanse kerk met pompoen-gewelven.
In deze kerk een aantal keer gespeeld, de laatste keer voor mijn vader die toen nog ter been was..
De stichting die het orgel beheert, is ontzettende hartelijk richting liefhebbers die het orgel willen bespelen, daar kan menig kerk wat van leren!

---